Trong thế giới đầu tư chứng khoán, việc hiểu rõ các khái niệm cơ bản là điều vô cùng quan trọng để đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt. Một trong những khái niệm mà mọi nhà đầu tư cần nắm vững chính là “giá tham chiếu là gì”. Giá tham chiếu đóng vai trò then chốt trong việc xác định biên độ dao động giá cổ phiếu hàng ngày và ảnh hưởng trực tiếp đến chiến lược giao dịch của nhà đầu tư.
Giá tham chiếu là gì?
Giá tham chiếu là mức giá chuẩn được sử dụng làm cơ sở để xác định biên độ dao động giá trong phiên giao dịch chứng khoán. Đây là mức giá không phải do cung – cầu quyết định trong phiên mà được sàn chứng khoán công bố trước khi phiên bắt đầu.
Để hiểu rõ hơn về giá tham chiếu là gì, chúng ta cần biết rằng đây là một công cụ điều tiết quan trọng của thị trường chứng khoán Việt Nam. Giá tham chiếu giúp kiểm soát sự biến động quá mức của giá cổ phiếu, tạo sự ổn định cho thị trường và bảo vệ nhà đầu tư khỏi những cú sốc giá bất thường.
Khi nhà đầu tư tìm hiểu giá tham chiếu là gì, họ sẽ nhận ra rằng đây không chỉ đơn thuần là một con số mà còn là nền tảng cho toàn bộ cơ chế định giá trong ngày giao dịch. Giá tham chiếu được tính toán một cách khoa học và minh bạch, đảm bảo tính công bằng cho tất cả các nhà đầu tư tham gia thị trường.
Trên bảng điện tử, giá tham chiếu thường được hiển thị với màu vàng. Điều này giúp nhà đầu tư dễ dàng nhận biết và phân biệt với các mức giá khác như giá hiện tại (màu xanh khi tăng, màu đỏ khi giảm) hay giá trần/sàn.
Việc sử dụng màu vàng cho giá tham chiếu không phải là ngẫu nhiên mà có ý nghĩa tượng trưng. Màu vàng thường được liên kết với sự trung tính, ổn định và là điểm cân bằng – đúng như bản chất của giả tham chiếu trong hệ thống giao dịch chứng khoán.
Vai trò của giá tham chiếu trong giao dịch
Căn cứ xác định giá trần và giá sàn
Giá tham chiếu là cơ sở để tính:
- Giá trần: mức giá cao nhất được phép đặt trong ngày.
- Giá sàn: mức giá thấp nhất được phép đặt trong ngày.
Vai trò này của giá tham chiếu vô cùng quan trọng trong việc duy trì trật tự thị trường. Khi hiểu rõ giá tham chiếu là gì và cách nó hoạt động, nhà đầu tư sẽ có thể dự đoán được khoảng biến động tối đa của cổ phiếu trong ngày, từ đó đưa ra chiến lược giao dịch phù hợp.
Hệ thống giá trần – giá sàn dựa trên giá tham chiếu giúp ngăn chặn tình trạng thao túng giá cổ phiếu và bảo vệ nhà đầu tư nhỏ lẻ khỏi những biến động bất thường. Đây là một trong những lý do quan trọng giải thích tại sao giá tham chiếu là gì lại được quan tâm đến vậy.
Giúp nhà đầu tư đánh giá biến động giá
So sánh giá hiện tại với giá tham chiếu giúp nhận biết cổ phiếu đang tăng, giảm hay đi ngang. Đây là thông tin cơ bản nhưng vô cùng quan trọng trong việc phân tích kỹ thuật và đưa ra quyết định đầu tư.
Khi nhà đầu tư nắm rõ giá tham chiếu là gì, họ có thể nhanh chóng đánh giá được tâm lý thị trường đối với một cổ phiếu cụ thể. Nếu giá hiện tại cao hơn giá tham chiếu, điều này thường phản ánh tâm lý tích cực của nhà đầu tư và ngược lại.
Cách tính giá tham chiếu theo từng sàn
Sàn HOSE (HSX) và HNX
- Giá tham chiếu = Giá đóng cửa của phiên liền trước
Đây là cách tính đơn giản và trực quan nhất. Trên hai sàn giao dịch lớn nhất Việt Nam là HOSE và HNX, giá tham chiếu của hôm nay chính là giá đóng cửa của phiên giao dịch hôm qua. Cách tính này đảm bảo tính liên tục và logic trong định giá.
Việc hiểu rõ giá tham chiếu là gì trên HOSE và HNX giúp nhà đầu tư có thể tự tính toán được các mức giá quan trọng trước khi phiên giao dịch bắt đầu. Điều này đặc biệt hữu ích trong việc lập kế hoạch giao dịch và quản lý rủi ro.
Sàn UPCoM
- Giá tham chiếu = Giá trung bình gia quyền của phiên liền trước
Trên sàn UPCoM, cách tính giá tham chiếu phức tạp hơn một chút. Thay vì lấy giá đóng cửa, UPCoM sử dụng giá trung bình gia quyền của phiên trước làm giá tham chiếu. Điều này phản ánh tốt hơn mức giá giao dịch trung bình của cổ phiếu.
Giá trung bình gia quyền được tính bằng cách lấy tổng giá trị giao dịch chia cho tổng khối lượng giao dịch. Cách tính này giúp giá tham chiếu ít bị ảnh hưởng bởi những giao dịch bất thường ở cuối phiên.
Với cổ phiếu mới lên sàn
- Không có giá tham chiếu, thường dùng giá chào sàn, biên độ dao động ngày đầu rộng hơn (VD: ±20% trên HOSE)
Đối với cổ phiếu mới niêm yết, việc xác định giá tham chiếu là gì trở nên đặc biệt vì không có lịch sử giao dịch trước đó. Trong trường hợp này, giá chào sàn (giá được công ty và sàn giao dịch thống nhất) sẽ được sử dụng làm cơ sở.
Điều đặc biệt là biên độ dao động trong ngày đầu giao dịch thường được mở rộng hơn so với bình thường. Trên HOSE, thay vì ±7%, cổ phiếu mới có thể có biên độ ±20% hoặc thậm chí không giới hạn trong một số trường hợp đặc biệt.
Giá trần giá sàn là gì?
Giá trần
Là mức giá cao nhất được phép giao dịch trong một phiên, tính bằng: Giá trần = Giá tham chiếu × (1 + Biên độ dao động)
Giá trần đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát sự tăng giá quá mức của cổ phiếu. Khi hiểu rõ giá tham chiếu là gì và cách tính giá trần, nhà đầu tư có thể dự đoán được mức giá cao nhất mà cổ phiếu có thể đạt được trong ngày.
Giá sàn
Là mức giá thấp nhất, tính bằng: Giá sàn = Giá tham chiếu × (1 – Biên độ dao động)
Tương tự như giá trần, giá sàn bảo vệ nhà đầu tư khỏi sự sụt giá quá mạnh. Việc nắm vững công thức tính giá sàn dựa trên giá tham chiếu giúp nhà đầu tư có thể chuẩn bị tâm lý và chiến lược phù hợp khi cổ phiếu đi xuống.
Biên độ dao động phổ biến
- HOSE: ±7%
- HNX: ±10%
- UPCoM: ±15%
- Ngày giao dịch đầu tiên: biên độ mở rộng hơn
Mỗi sàn giao dịch có quy định biên độ dao động khác nhau, phản ánh đặc thù và mức độ phát triển của từng thị trường. HOSE với biên độ ±7% nghiêm ngặt nhất, phù hợp với những cổ phiếu lớn và ổn định. HNX với ±10% linh hoạt hơn một chút, trong khi UPCoM cho phép biên độ ±15% để phù hợp với tính chất của các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Ví dụ cụ thể về giá tham chiếu
Cổ phiếu A có giá đóng cửa phiên trước là 50.000đ → Giá tham chiếu hôm nay = 50.000đ → Giá trần = 53.500đ; Giá sàn = 46.500đ (biên độ ±7%)
Để hiểu rõ hơn giá tham chiếu là gì trong thực tế, hãy xem xét ví dụ cụ thể này:
- Giá đóng cửa phiên trước: 50.000đ
- Giá tham chiếu phiên hôm nay: 50.000đ
- Với biên độ ±7% trên HOSE:
- Giá trần = 50.000 × (1 + 0.07) = 53.500đ
- Giá sàn = 50.000 × (1 – 0.07) = 46.500đ
Điều này có nghĩa là trong phiên giao dịch hôm nay, cổ phiếu A chỉ có thể giao dịch trong khoảng từ 46.500đ đến 53.500đ. Bất kỳ lệnh mua/bán nào ngoài khoảng này sẽ không được chấp nhận.
Ví dụ này cho thấy tầm quan trọng của việc hiểu giá tham chiếu là gì đối với việc lập kế hoạch giao dịch. Nhà đầu tư có thể chuẩn bị sẵn các mức giá mục tiêu và stop-loss phù hợp với khoảng dao động được phép.
Sự khác biệt giữa giá tham chiếu và giá đóng cửa
Giá đóng cửa
Là mức giá khớp cuối cùng trong ngày giao dịch. Giá đóng cửa phản ánh kết quả cuối cùng của phiên giao dịch, là mức giá mà cung và cầu đạt được sự cân bằng cuối cùng trong ngày.
Giá tham chiếu
Là giá đóng cửa của phiên trước → dùng làm căn cứ biên độ cho hôm nay. Khi tìm hiểu giá tham chiếu là gì, nhiều nhà đầu tư thường nhầm lẫn với giá đóng cửa. Tuy nhiên, cần phân biệt rõ hai khái niệm này.
Sự khác biệt cơ bản là về mặt thời gian và chức năng:
- Giá đóng cửa: thuộc về quá khứ, phản ánh kết quả giao dịch
- Giá tham chiếu: hướng về tương lai, làm cơ sở cho phiên giao dịch tiếp theo
Hiểu rõ sự khác biệt này giúp nhà đầu tư tránh nhầm lẫn và sử dụng đúng các thông tin trong phân tích và đưa ra quyết định đầu tư.
Giá tham chiếu có bị điều chỉnh không?
Có thể bị điều chỉnh kỹ thuật
Trong các trường hợp như:
- Chia cổ tức bằng cổ phiếu
- Tách cổ phiếu, phát hành thêm
- Trả cổ tức bằng tiền
Việc điều chỉnh giá tham chiếu là một khía cạnh quan trọng mà nhà đầu tư cần hiểu khi tìm hiểu giá tham chiếu là gì. Không phải lúc nào giá tham chiếu cũng bằng đúng giá đóng cửa phiên trước.
Khi công ty thực hiện các hoạt động như chia cổ tức bằng cổ phiếu, tách cổ phiếu, hay trả cổ tức bằng tiền, giá cổ phiếu sẽ bị ảnh hưởng về mặt kỹ thuật. Để đảm bảo tính công bằng và phù hợp với giá trị thực tế, giá tham chiếu cần được điều chỉnh tương ứng.
Sở giao dịch sẽ công bố lại mức giá điều chỉnh
Đảm bảo giá tham chiếu phản ánh đúng giá trị thực sau khi điều chỉnh vốn. Sở giao dịch chứng khoán có trách nhiệm tính toán và công bố mức giá tham chiếu điều chỉnh theo các công thức chuẩn.
Ví dụ, nếu một công ty chia cổ tức 10% bằng cổ phiếu, nghĩa là cứ 10 cổ phiếu sẽ được nhận thêm 1 cổ phiếu mới, thì giá tham chiếu sẽ được điều chỉnh giảm tương ứng để phản ánh việc tăng số lượng cổ phiếu trên thị trường.
Ý nghĩa của giá tham chiếu đối với nhà đầu tư
Định hướng hành vi mua bán
Nhà đầu tư dựa vào giá tham chiếu để quyết định đặt lệnh cao hơn (mua mạnh) hay thấp hơn (bán tháo). Khi hiểu rõ giá tham chiếu là gì, nhà đầu tư có thể sử dụng nó như một điểm neo quan trọng trong chiến lược giao dịch.
Nếu nhà đầu tư tin tưởng vào triển vọng của cổ phiếu, họ sẽ sẵn sàng đặt lệnh mua ở mức giá cao hơn giá tham chiếu. Ngược lại, nếu có tín hiệu tiêu cực, họ có thể đặt lệnh bán ở mức thấp hơn giá tham chiếu để thoát hàng sớm.
Giúp xác định xu hướng thị trường
- Giá hiện tại > tham chiếu → xu hướng tăng
- Giá hiện tại < tham chiếu → xu hướng giảm
Đây là cách đơn giản nhất để đánh giá xu hướng ngắn hạn của cổ phiếu. Tuy nhiên, nhà đầu tư cần kết hợp với các chỉ báo khác để có cái nhìn toàn diện hơn về thị trường.
Việc so sánh giá hiện tại với giá tham chiếu cũng giúp nhà đầu tư nhận biết được tâm lý chung của thị trường đối với cổ phiếu cụ thể, từ đó đưa ra quyết định phù hợp với xu hướng hoặc đi ngược xu hướng tùy thuộc vào chiến lược cá nhân.
Câu hỏi thường gặp về giá tham chiếu
Giá tham chiếu có thể thay đổi trong ngày không?
Không. Giá tham chiếu cố định trong phiên, chỉ thay đổi vào ngày hôm sau. Đây là một đặc điểm quan trọng khi tìm hiểu giá tham chiếu là gì. Tính ổn định này đảm bảo mọi nhà đầu tư đều có cùng một cơ sở tham chiếu trong suốt phiên giao dịch.
Vì sao cổ phiếu không tăng/giảm quá trần/sàn?
Vì có giới hạn biên độ dao động, không được vượt quá giá trần/sàn tính từ tham chiếu. Đây chính là cơ chế bảo vệ thị trường khỏi những biến động quá mức có thể gây tổn hại cho nhà đầu tư và tính ổn định của thị trường.
Cổ phiếu mới giao dịch thì giá tham chiếu tính thế nào?
Thường lấy giá chào sàn làm giá tham chiếu, áp dụng biên độ rộng trong ngày đầu. Việc hiểu rõ giá tham chiếu là gì đối với cổ phiếu mới giúp nhà đầu tư chuẩn bị tốt hơn cho những cơ hội đầu tư mới.
Giá tham chiếu có áp dụng cho chứng quyền không?
Có. Tương tự cổ phiếu, chứng quyền cũng có tham chiếu, trần, sàn và biên độ dao động riêng. Tuy nhiên, do tính chất đặc thù của chứng quyền, biên độ dao động thường rộng hơn so với cổ phiếu thông thường.
Tham chiếu của cổ phiếu bị điều chỉnh sau chia cổ tức tính thế nào?
Dựa vào công thức điều chỉnh giá theo tỷ lệ cổ tức hoặc phát hành thêm do Sở Giao dịch quy định. Mỗi trường hợp điều chỉnh sẽ có công thức tính toán cụ thể, được công bố minh bạch trước khi áp dụng.
Qua bài viết này, chúng ta đã tìm hiểu chi tiết về giá tham chiếu là gì và vai trò quan trọng của nó trong thị trường chứng khoán Việt Nam. Giá tham chiếu không chỉ là một con số đơn giản mà là nền tảng của toàn bộ cơ chế định giá và quản lý rủi ro trong giao dịch chứng khoán.
